LIBIDALNE KINO APATOWA

Przypadkowe i niepożądane ciąże, przypadkowe, acz pożądane przygody miłosne, planowane inicjacje, nieplanowane zwierzenia, zdrady, sekrety i kłamstwa… W dużej mierze wokół tych zjawisk obraca się filmowy świat Judda Apatowa. 40-letni prawiczek, Wpadka, Supersamiec, Chłopaki też płaczą[1] to filmy, których oś fabularna zbudowana jest wokół wydarzeń w jakiś sposób związanych z erotycznym aspektem życia człowieka, czy może - żeby zachować ścisłość - związanych z zaspokajaniem lub z próbami zaspokojenia niezaspokojonego pożądania. Roi się tu od różnorakich podchodów, niecnych planów, rozpaczliwych wręcz momentami zabiegów. A wszystkie one - jak i samo życie - wydają się mieć jeden cel.

OSTROŻNIE Z FREUDEM

Czy Freud czułby satysfakcję oglądając filmy Judda Apatowa? Czy cieszyłby się i zacierał ręce? Czy odnalazłby w nich potwierdzenie swojej tezy, jakoby zachowania seksualne były dominantą życia ludzkiego? W pierwszym odruchu chciałoby się powiedzieć, że tak, jak najbardziej. Jest przecież kino Apatowa w swoisty sposób przesiąknięte seksem, wydaje się on być motorem zachowań i działań postaci, wszechogarniającą i determinującą regułą, wyznacznikiem zachowań tak społecznych, jak i indywidualnych. Wystarczy pokrótce przyjrzeć się fabułom wspomnianych filmów. Szczególnie cenna okaże się z pewnością produkcja z 2005 roku: Andy Stitzer, tytułowy bohater filmu wyreżyserowanego przez Judda Apatowa, jest czterdziestoletnim prawiczkiem. Od momentu, w którym ów wstydliwy fakt wychodzi na jaw, dostaje się on pod kuratelę swoich kolegów z pracy. Ci za wszelką cenę chcą go wprowadzić w cudowny świat seksu. Ich aktywność skupia się na generowaniu sytuacji, które sprzyjać miałyby rozwiązaniu wstydliwego problemu Andy'ego - czyli dziewictwa w wieku średnim. Są więc w filmie rozmowy na tematy erotyczne, są wizyty w miejscach sprzyjających edukacji seksualnej (tak teoretycznej, jak i praktycznej). Jakby tego było mało, sam Andy odczuwa silną presję, jaką rzekomo wywiera na nim rzeczywistość nieożywiona, która - mimo że martwa - dziwnym trafem epatuje wyuzdanym nieraz erotyzmem. Andy czuje się osaczony, zgnębiony. Z billboardów, z autobusów, z płatków śniadaniowych spozierają na niego roznegliżowane panny, ciągle ścigają go obrazy budzące skojarzenia erotyczne, przestrzeń miasta okazuje się być wypełniona kobietami składającymi się ze smakowicie wyeksponowanych nóg i biustów. Zupełnie tak, jakby cały świat uwziął się na niego, a w szczególności - na jego "nietypowy" stan.

Postać i historia Andy'ego Stitzera to tylko jeden z wariantów obrazowania zmagań z wszechobecnością seksu, tak w społeczeńswtie, jak i w świadomości. Jeśli zajrzeć by na przykład do Supersamca, okaże się, że jest to niemalże jeden wielki triumfalny pochód niezaspokojonych penisów. I chciałoby się powiedzieć, że tak, że w istocie Freud; chciałoby się powiedzieć, że rzeczywiście seks jest nie tylko determinantą fabularną w filmach Apatowa, ale że jego kino potwierdza funkcjonowanie pierwiastka erotycznego jako głównego motoru ludzkich myśli i zachowań. Jeśli rozejrzeć się wokół (w świecie pozafilmowym, tu i teraz), cóż się okaże? Otóż okaże się, że nie tylko lodówki, szynka i drukarki, ale omalże pieluchy są reklamowane przez półnagie, powypinane piękności rodem z masowej wyobraźni erotycznej. I co ważne - to działa. Rzeczywiście można odnieść wrażenie, że intuicje Freuda w pewien sposób okazują się słuszne. Jednak trzeba się mieć stale na baczności, żeby nie zasugerować się tym, co pierwszoplanowe. Bo - jak mówi mądrość ludowa - ostrożnie z Freudem!

Apatow dokonuje bardzo ważnej, ale mogącej wprowadzić w błąd nieuważnego obserwatora, transpozycji. Otóż z zacienionego, szarawego, wstydliwego obszaru tabuizacji, przenosi on zagadnienia związane z seksualnością w obszary tematyzacji. Trzeba jednak od razu zaznaczyć, jakiego rodzaju są to zagadnienia: otóż ze szczególnym upodobaniem pochyla się Apatow nad tymi problemami, które uznawane są za absolutnie wstydliwe, których istnienie niemalże się neguje, a przynajmniej przemilcza, są bardzo skutecznie wypierane z dyskursu - tak publicznego, jak i prywatnego, a co za tym idzie - wyparte są ze zbiorowej świadomości. Apatow desakralizuje więc uświęconą przestrzeń seksualnego tabu, odczarowane zostają poupychane w niedoświetlonych (czy nawet nieoświetlonych) zakątkach tematy. Nie jest tu już problemem mówienie o masturbacji, o fizjologicznych przygodach ciała w wieku młodzieńczym, o zabiegach inicjacyjnych, o niepokojąco przedłużającym się stanie dziewictwa. Potwór wychodzi z ukrycia. Tabu zostaje stematyzowane. Należy też zwrócić uwagę na to, że Apatow wykracza nie tylko poza standardy tematyczne i językowe kultury mainstreamowej, opowiadając o tym, co "wstydliwe" językiem uznawanym za ordynarny i wulgarny, ale przekracza też granice konwencji wizualnych. Z pewnością niemałym zaskoczeniem dla widza (kina głównego nurtu bądź co bądź) jest obcowanie z ob-razem przychodzącego na świat dziecka (oczywiście oglądanym z perspektywy lekarza). Naturalistyczne przedstawienie sceny porodu w filmie Wpadka jest wyjątkowo dużym zaskoczeniem, ale też ważnym sygnałem. Zapewne Apatow chce wyciągnąć z ukrycia kolejne, jak najbardziej ludzkie i jak najszczelniej ukrywane zjawisko. Twórca burzy nie tylko tabu związane z tym, co słyszy się w kinie głównego nurtu, ale i z tym, co się widzi. Odbiorcy tego kina mogą zatem wkraczać na nowe pola przyzwyczajeń percepcyjnych, na pola nowych dyskursów.

Na swój sposób pełnią zatem filmy Apatowa funkcję katartyczną, wydobywają na światło ekranu mroczne sekrety tak dobrze znanej codzienności. Niekwestionowana jest w tym względzie zasługa Apatowa. Jednakowoż krążenie wokół zachowań i doświadczeń seksualnych człowieka to nie wszystko. Owszem, wypełniają one tkankę fabularną omawianych filmów, są podstawowym budulcem dialogów, ale w gruncie rzeczy nie o seks w kinie Apatowa chodzi. Jest to raczej metaforycznie pojęte kino drogi - drogi od wielkiego chaosu do Wielkiego Porządku.
 

[1] 40-letni prawiczek (The 40 Year Old Virgin, 2005, reżyseria, scenariusz, produkcja Judd Apatow), Wpadka (Knocked Up, 2007, reżyseria, scenariusz, produkcja Judd Apatow), Supersamiec (Superbad, 2007, produkcja Judd Apatow), Chłopaki też płaczą (Forgetting Sarah Marshall, 2008, produkcja Judd Apatow).