Ostateczne ogłoszenie decyzji: wyjeżdżam ze Szwecji. Przy tym pełna skargi rekapitulacja losu reżysera filmowego: aby stworzyć film, potrzebne są duże pieniądze, lecz zysk z niego jest żaden. Na innym planie interpretacyjnym można stwierdzić, że Bergman oskarża Fiskus, iż zmienił go z idealisty w materialistę, który tracąc swoje ciężko zarobione pieniądze, zaczyna je ubóstwiać - zob. J. Lacan i pojęcie "braku" (Seminarium XVI).

SUPER TROUPER (SUPER TWARDZIEL)

Utwór napisany w 1979 roku, wykonany na płycie Super Trouper (1980). Jeden z najbardziej autoironicznych tekstów Bergmana. Sarkazm opiera się na zestawieniu z sobą dwóch znaczeń angielskiego słowa "trouper": 1. członek trupy, aktor; 2. osoba nie przejmująca się przeciwnościami losu, nigdy nie skarżąca się na swoje problemy.

Super Trouper beams are gonna blind me / But I won't feel blue / Like I always do / 'Cause somewhere in the crowd there's you / I was sick and tired of everything / When I called you last night from Glasgow / All I do is eat and sleep and sing / Wishing every show was the last show[15]

Bergman nazywa się Super Twardzielem, co stanowi ironiczny komentarz pod adresem niestabilności emocjonalnej. Równocześnie drugie znaczenie słowa "trouper" (aktor) sugeruje, że reżyser stara się odgrywać prawdziwego mężczyznę, którym w istocie nie jest. Glasgow, ze swoją katolicką i protestancką częścią jest metaforą podzielonych Niemiec, w których reżyser przebywa. "Wishing every show was the last show" - aluzja do słynnego manifestu Każdy mój film jest moim filmem ostatnim (1959), o ile jednak wówczas Bergmanowi chodziło o uzyskanie maksymalnej wartości artystycznej, tu wyraża stan wyczerpania i beznadziei.

Tonight the / Super Trouper lights are gonna find me / Shining like the sun / (Sup-p-per Troup-p-per) / Smiling, having fun / (Sup-p-per Troup-p-per) / Feeling like a number one[16]

Gorzkie podsumowanie: Bergman wciąż nie może się pogodzić ze swoim losem wygnańca - pragnie wielkiego powrotu, sławy i sukcesu, chce znów stać się pierwszym artystą kina. Wmawia sobie, że jest zdolny do przetrwania i pokonania przeciwności losu.

Utwór z 1979 roku, wykonany na płycie Super Trouper (1980). Opowiada o problemach psychicznych reżysera. Bergman przez całe życie cierpiał z ich powodu. Nawroty depresji i liczne załamania nerwowe skutkowały co najmniej dwukrotnym pobytem w zakładzie zamkniętym.

We're like sun and rainy weather / Sometimes we're a hit together / Me and I / (...) I don't think I'm different or in any way unique / Think about yourself for a minute / And you'll find the answer in it / Everyone's a freak[17]

Bergman nigdy nie usprawiedliwiał swoich postaw życiowych, wątpliwe, aby czynił to teraz, zasłaniając się szaleństwem wszystkich ludzi. To raczej wyraz pogardy dla filisterskiej postawy: nie wymagam nic od siebie, bo wszyscy są tacy jak ja.

Sometimes I have toyed / With ideas that I got from good old Dr. Freud / Nothing new of course[18]

Jeden z najbardziej przerażających wersetów Bergmana. Dyskredytując psychoanalizę, stwierdza tym samym poeta, że z nikąd nie ma ratunku, nie istnieje żadna instancja, zdolna nas uporządkować, wyjaśnić i naprawić. Świecki Bóg, jakim widziały Freuda zastępy jego apologetów i epigonów, jest po prostu ("Nothing new of course") kolejnym złotym cielcem, opium dla mas.

Utwór napisany w 1979 roku, wykonany na płycie Super Trouper (1980). Oda do Szwecji, bodaj najbardziej liryczny z wszystkich czternastu wierszy. To chronologicznie ostatni tekst napisany dla ABBY - stanowi więc idealne zwieńczenie dzieła, jego dobitną, a jakże przy tym piękną puentę.

I'll never know why I had to go (...) / Saying I don't need you anymore, I've had enough
(...) / Ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma ma my life is here / Gotta have you near[19]

Bergman przyznaje - nie umiem żyć bez Szwecji. Sylabizowane wyrażenie "My life" - "Ma ma, ma, ma…" sugeruje figurę matki.

Feel like a creep, never felt so cheap / Never had a notion that my love could be so deep / How could I make such a dumb mistake[20]

Reżyser przyznaje, że decyzja o opuszczeniu Szwecji była pochopna. Zdanie "Never felt so cheap" odnosi się do pracy w niemieckim teatrze, gdzie Bergman ma poczucie, że rozmienia się na drobne, trwoni swój talent.

As good as new, my love for you (...) / As good as new, thank God it's true / Darling, we were always meant to stay together[21]

Pomimo tarć i nieporozumień na linii Bergman - Szwecja, reżyser ma poczucie, że w sferze emocjonalnej nic się nie zmieniło. "As good as New", dosł. "Tak dobra, jakby byłanowa" sugeruje, że pomimo sześćdziesięciu lat wspólnego życia, ich wzajemne uczucie jest równie silne, co pierwszego dnia znajomości (14 lipca 1918).

Zapowiedź powrotu - Bergman już zdecydował: wrócę do Szwecji! Nie będę więcej pisał tekstów pod marne melodie ABBY - zajmę się tym, co umiem robić najlepiej, to znaczy tworzyć arcydzieła filmowe. Historia zatoczyła koło, wypełniło się - natura powraca do stanu równowagi.

 

Daniel Wołyniec - (ur. 1985 w Legnicy) student filmoznawstwa. Obecnie zajmuje się pisaniem pracy magisterskiej, której tematem jest motyw głupoty w kinie braci Coen. Od czasu do czasu publikuje na łamach internetowego serwisu Stopklatka.pl. Mieszka, studiuje i leczy się ze swoich urojeń w Krakowie.