Varia
Filmowa przestrzeń ENH
Twórcy z charakterem
Moje nowe horyzonty - felietony Romana Gutka
Polityka Poleca - Przewodnik Festiwalowicza
Selekcjonerzy z festiwali
Krytycy w Winnipeg
Nagroda im. K. Mętraka
Ciekawostki z przestrzeni ENH
ENH poleca: książki Krytyki Politycznej
Krakowska Szkoła Filmu i Komunikacji Audiowizualnej
II nagroda
1.

Let the right one In

Przy naszej cichej aprobacie wąpierz nie tylko wszedł, ale i przejął nasze zwyczaje. Nie trzeba było długo czekać żeby rozsiadł się wygodnie na kanapie i włączył telewizor, który pozwolił mu nie tylko na oglądanie wchodów słońca, ale i wideoklipów w MTV. Zamiana lunarnego światła na kilkusetwatowe żarówy reflektorów była już tylko kwestią czasu. Lestat w "Królowej potępionych" realizuje ten model dosłownie zyskując status gwiady rocka, zaś wszystkie inne wampiry z cyklu powieściowego Anny Rice otaczają się gronem ludzkich wyznawców błagających o ugryzienie i marzących o przemienieniu. Syte Hollywoodzkie upiory uosobiły amerykański sen. Z najwyższych pięter wieżowców na Manhattanie z pogardą spoglądają w stronę swych wschodnioeuropejskich przodków. Jednak wampirza rodzina jest dziś niezwykle liczna, a jej reprezentanci różnią się temperamentem, statusem, wyglądem, stosunkiem do ludzi i innych przedstawicieli swojego gatunku. Dlatego obok narracji zogniskowanych na krewniakach Draculi występują również heroiczne opowieści antropocentryczne jak Blade i Jestem Legendą, w których dwa długie kły kwalifikują delikwenta do natychmiastowej eksterminacji (ekstremalnym przykładem takiego ujęcia tematu jest film z 2001 roku Jesus vampire hunter). Swoje miejsce we współczesnej kinematografii wciąż zachowuje blady starszy pan w długiej pelerynie z kołnierzem, choć dziś trafiają mu się głównie role parodystyczne jak w Van Helsingu czy Wampirze bez zębów. Swoistą nowością jest jednak zadziwiająca aktywność dzieci ciemności w życiu społecznym. Bolączki współczesności niekiedy tematyzowane są w postaciach wampirów, bywa jednak, że ci wykładają swoje stanowisko explicite. Nadja z filmu Michaela Almereydy jest córką hrabiego Draculi próbującą na przekór własnej naturze zerwać z przeznaczonym jej losem. W Let the right one In Tomasa Alfredsona występuje młodziutka Eli, która jest wyrzutem sumienia sterylnych, zamożnych społeczeństw socjaldemokratycznych. W tym aspekcie dziewczynka bliższa jest Nosferatu niż swoim dystyngowanym krewniakom. Jej samotność, ubóstwo i brud, permanentny kontakt z krwią i śmiercią uosabiają nasze najgłębiej skrywane lęki. Przyjaźń pomiędzy Eli i Oskarem, 12-letnim chłopcem z rozbitej rodziny, padającym ofiarą prześladowań w szkole, rośnie na gruncie mizantropii. Niezdolność komunikacji, nieobecność fizjologii, brudu, nie dostrzeganie przemocy i przygnębiająca alienacja wydają na świat wampira, którego potępienie równoznaczne jest z przyznaniem się do winy, a zignorowanie z wyrokiem powolnej śmierci. Kiedy oglądamy tą egzotyczną dwójkę trudno oprzeć się wrażeniu, że to nowi Mickey i Mallory - Urodzeni mordercy. O śmiercionośności wampiryzmu decydowały ponadto sposób rozprzestrzeniania przypominający wirusa HIV i uzależnienie od krwi, której drenaż jednoznacznie kojarzył się ze strzałem heroiny. Filmowcy nie pominęli tych narzucających się skojarzeń wykorzystując je w takich filmach jak The Addiction (reż. Abel Ferrara) czy The Lost Boys (reż. Joel Schumacher). Cała ta heterogenia domagała się jakiejś hipertekstualnej kondensacji, podsumowania różnorodności, chronologicznej synchronizacji i zespolenia z historią powszechną. Wampir wyszedł z szafy i podobnie jak feministki drugiej fali w latach 60-tych zaczął domagać się uznania w dyskursie pisanym z antropocentrycznego punktu widzenia. Nastał czas podsumowań.
 

Kryzys wieku średniego

Najambitniejszymi projektami opartymi na tym założeniu są cykl powieściowy Anny Rice - którego dwie części Wywiad z wampirem i Królowa potępionych zostały zekranizowane - oraz gra fabularna Wampir: Maskarada. Oba porażają rozmachem rozwijając wątki genealogiczne, obalając niedorzeczności, rozstrzygając wątpliwości, eksplorując różnice, konstruując klasyfikacje, skomplikowane zależności hierarchiczne i reinterpretując historię. W systemie gry istnieją dziesiątki klanów np. wampiry celebryci to członkowie Ventrue, obrzydliwi potomkowie strzygoni z europy wschodniej noszą nazwę Nosferatu, zaś Assamici to płatni mordercy specjalizujący się w zleceniach na przedstawicieli własnego gatunku. Rice równie skrupulatnie oddziela pełnych sił witalnych zamerykanizowanych krwiopijców z Nowego Orleanu, od ich dekadenckich arystokratycznych krewnych z Francji i nieludzkich kuzynów z Moraw. W Maskaradzie mitycznym praojcem wampirów jest Kain. Klątwa skazuje go na życie wieczne pozbawiając jednocześnie możliwości pożywiania się płodami ziemi. Zabójca Abla musi karmić się krwią, która ściągnęła na niego potępienie. Rice nie lokuje źródła tak precyzyjnie, ale prowadzony jej piórem Lestat dociera do zmumifikowanych szczątków swojego przodka gdzieś na terenie Egiptu. W obu przypadkach wampiry ściśle dbają o dyskrecję nie pozwalając, by informacja o ich istnieniu przedostała się do wiadomości publicznej. Tym jest tytułowa Maskarada.

Twórcy filmowi szybko dostrzegli tkwiący w tych kolumbrynach potencjał adaptując hurtowo powieściowe motywy. Dziś draśnięcie wampirzym kłem rzadko okazuje się warunkiem wystarczającym do przemiany. Zazwyczaj wymagany jest skomplikowany rytuał, w trakcie którego wampir wysysa krew z ciała ofiary, po czym poi ją własną posoką oferując bolesne zmartwychwstanie. Poza poszczególnymi rozwiązaniami, filmowców pociągał holistyczny charakter tych literackich projektów, perspektywa zamachu stanu mającego umieścić upiora w mitologicznym panteonie. Podobny rozmach wymaga jednak odpowiedniego nośnika i tu w sukurs twórcom przyszła galopująca serializacja. Z jednej strony pięć części Piły, kolejne odsłony Amercian Pie, Trylogia Bourne'a, Władca pierścieni i rozbity na dwie części Kill Bill, z drugiej zjawisko nowego serialu amerykańskiego z takimi tytułami jak The Wire, Dr House, Californication i Sześć stóp pod ziemią. Twórca tego ostatniego, laureat Oskara za scenariusz do American Beauty Alan Ball w trzecim kwartale 2008 roku odpowiedział serialem telewizyjnym Czysta krew, zaś Hollywood począwszy od 2003 dokładnie co 3 lata serwuje nam kolejną odsłonę Underworld. Spece z "Fabryki Snów" skorzystali z kilku gotowych klisz osadzając akcję w mrocznym mieście-molochu, które z powodzeniem mogłoby grać Gotham City. Osią fabularną cyklu jest rywalizacja wampirów i wilkołaków. Likantropi, niegdyś podlegli swym dalekim kuzynom, formują swoistą międzynarodówkę mającą zrównać oba gatunki. Wspomniany konflikt nie jest niczym nowym, a koncepcja wspólnego pochodzenia obu monstrów ma swoje korzenie w etymologii ich słowiańskich imion wywodzących się z wspólnego pnia. Nowością, którą zwiastuje Underworld jest przewrócenie patriarchalnej hierarchii zamkniętej społeczności krwiopijców. Rozwój wypadków, pomimo padających z ekranu deklaracji, że Michael, hybryda obu gatunków, będzie najpotężniejszym osobnikiem, jednoznacznie sugeruje, że to obracająca w niwecz dotychczasowy porządek Selene jest centralną figurą nowego ładu. Ona zwiastuje zmiany, będąc jedynym aktywnym pierwiastkiem, na którego ruchy czekają bierni męscy statyści. Kolejne części cyklu odsłaniają przed nami niuanse naznaczonej animozjami historii zwaśnionych plemion, jednocześnie eksponując archetypiczną figurę żeńską, co stanowi interesującą realizację postulatu Herstory (przepisanie historii powszechnej z uwzględnieniem roli kobiet).

Równie istotne zagadnienie porusza Czysta krew, przedstawiająca wariant wampirzego coming outu. W związku z odkryciem przez naukowców syntetycznej posoki, potomkowie hrabiego Draculi postanawiają ujawnić swoje istnienie i walczyć o równouprawnienie. Czerpiący pełnymi garściami z doświadczeń ruchów LGBT Alan Ball ukazuje różnorodne postawy i dylematy rodzące się po obu stronach barykady na tle amerykańskiej prowincji. Z jednej strony mamy więc wampiry mainstreamujące, których jadłospis ogranicza się do tytułowej czystej krwi, czyli produkowanego masowo surogatu, oraz eksponujące swoją odmienność wampiry w wersji queer, z drugiej zaś podzielone amerykańskie społeczeństwo, które w położonym w Luizjanie miasteczku Bon Temps reprezentowane jest głównie przez sceptyków. Pikanterii serii dodaje fakt, iż mająca silne narkotyczne właściwości krew wampirów szybko uzależnia gotowych skosztować ją śmiałków, którzy sami zaczynają polować na niezagrożonych dotąd drapieżników. Obie strony stają się tu krwiopijcami, a najeżona dydaktycznymi wtrąceniami seria wzbogaca się o dodatkowy morał, iż potworem jest ten, kto zachowuje się jak potwór.
 

 
  1 2 3  
Moje NH
Strona archiwalna
Nawigator
Lipiec-sierpień 2009
PWŚCPSN
23 24 25 26
27 28 29 30 31 1 2
Program:
Mój plan:
Indeks A-Z
Koncerty
Filmy nieme w Operze
Szukaj
filmu / reżysera / koncertu:
Skocz do cyklu:
WYBIERZ CYKL
Czy wiesz, że...

Piętno na umyśle Guya Maddina będzie miał swój pokaz specjalny w obecności reżysera, z udziałem naśladowców dźwięków, narratorki Gosi Dobrowolskiej i orkiestry.

>
/Co to jest?
JESTEŚMY NA FACEBOOKU LINKI:
© Stowarzyszenie Nowe Horyzonty 2007-2009  /  festiwal@enh.pl  /  www.enh.pl  /  realizacja: Pracownia Pakamera